ابوریحان محمد بن احمد بیرونی به اختصار ابوریحان بیرونی در ۱۴ شهریور ۳۵۲ خورشیدی در منطقه کاث از خوارزم دیده به جهان گشود.
این دانشمند بزرگ و ریاضیدان، ستاره شناس، تقویم شناس، انسان شناس، هند شناس و تاریخ نگار بزرگ افغانستانی قرن چهارم و پنجم هجری است.
بیرونی را بزرگ ترین دانشمند مسلمان و یکی از بزرگ ترین دانشمندان در همه اعصار می دانند.
ابوریحان بیرونی در انواع علوم بیشتر جذب آن رشته هایی میشد که در آن زمان به تحلیل ریاضی در آمدند. اما در حدود نیمی از کل محصول کار او در اخترشناسی، اختر بینی و رشته های مربوط به آنها بود.
بیرونی درباره حرکت وضعی زمین و قوه جاذبه آن دلایل علمی آورده است.
میگویند وقتی کتاب قانون مسعودی را تصنیف کرد سلطان پیلواریسیم برای او جایزه فرستاد. ابوریحان آن مال را پس فرستاد و گفت:
من از آن بی نیازم زیرا عمری به قناعت گذرانیده ام و ترک آن سزاوار نیست.
ابوریحان عاشق ایران بود. داستانی درباره او نقل است که وقتی محمود غزنوی بنا بود به ایران لشکر بکشد، مأموران خلیفه نزد او در خوارزم آمدند و پیام دعوت خلیفه را به بغداد به او رساندند. ابوریحان نپذیرفت و گفت:
من در ایران می‌مانم، ولو در بند محمود غزنوی باشم و به بغداد نمی‌آیم.
اکتشافات و اختراعات و تحقیق های ابوریحان بیرونی
✅استخراج جَیب یک درجه
✅قاعدهٔ تسطیح کره و ترسیم نقشه‌های جغرافیایی
✅چاه آرتزین؛ این کشف را به موسیوزله منسوب کرده‌اند اما در واقع از اکتشافت ابوریحان بوده و سالها پیش در کتاب آثارالباقیه آمده بود
✅ترازوی ابوریحان، که یکی از دقیق‌ترین ترازوهای تاریخ علم جهان است
✅حرکت خاصه وسطی خورشید
✅خاصیت فیزیک الماس و زمرد
✅جزر و مد رودها و نهرها
✅چشمه‌های متناوب
✅اشکال هندسی گلها و شکوفه‌ها
امکان خلأ
✅کیفیت و چگونگی ساختن عسل توسط زنبور عسل
✅رصد خسوف و کسوف
✅مقدار حرکت دوری ثوابت
✅تحقیق در تأسیس دولت ساسانیان
✅ساختن کره جغرافیایی
✅ساختن آلات و افزارهای رصدی همانند سه میله، شاغول
✅طرح نظریاتی دربارهٔ وجود قاره آمریکا
✅قاعدهٔ یافتن سمت قبله و ساختن محراب مساجد
و اما در لحظه ی درگذشت ابوریحان بیرونی
فقیه ابوالحسن علی گوید : “آنگاه که نفس در سینه او به شماره افتاده بود بر بالین وی حاضر آمدم. در آن حال پرسید : حساب “جدات فاسده” را که وقتی مرا گفتی بازگوی که چگونه بود؟ گفتم اکنون چه جای این سوال است؟ گفت ای مرد کدام یک از این دو بهتر؟ این مساله را بدانم و بمیرم یا نادانسته و جاهل در گذرم؟ و من آن مساله بازگفتم فرا گرفت و از نزد وی بازگشتم و هنوز قسمتی از راه را نپیموده بودم که شیون از خانه او برخاست.”
